De winter is nog pril, je ligt op een onderzoeksbank / het is nazomer, je staat met je voeten in de zee – zie je het zich voltrekken? Zo begint het tweede fragment uit De singulariteit van Balsam Karam dat nu online staat op de site van literair tijdschrift Terras en door mij is vertaald.
Bijna heel het gelijknamige tweede deel van het boek zit op die manier in elkaar. Zinnen en flarden van zinnen die niet door punten of komma’s worden gescheiden, maar door schuine strepen. Dat leesteken kennen we vooral uit de context van internet of uit poëziebesprekingen waarin regeleindes in een gedicht ermee worden aangeduid. Balsam Karam gebruikt het op een manier die deze lezer en vertaler nog nooit eerder is tegengekomen.
In het citaat hierboven spring je als lezer via de / van de winter naar de nazomer. En zo is het elke keer. De // geven steeds een scènewisseling aan. Constant wordt er van de ene scène naar de andere gesprongen en weer terug. In de literatuur heb ik dat niet eerder zo gezien.
Elders wel. Het is iets wat elke film- en televisiekijker kent. Twee scènes worden door elkaar heen gesneden in snelle afwisseling. Parallelle montage heet dat in filmtermen. Een veelgebruikte variant is de flashback die steeds opduikt in een scène in het heden. Vaak verduidelijkt het verleden zo het heden.
Soms duurt het langer voor dat blijkt wat de twee scènes met elkaar te maken hebben en kom je er als kijker langzaam achter wat het verband is. Een bekende parallelle montage komt uit Coppola’s The Godfather. Daarin zien we een doopscène waarin Michael Corleone de peetvader van zijn pasgeboren nichtje wordt. Dat tafereel wordt doorsneden met beelden waarin zijn handlangers zijn criminele tegenstanders vermoorden en Michael de Peetvader wordt. Zo vormen de scénes elkaars contrast en elkaars vervormde spiegelbeeld.
De parallelle montage in De singulariteit is van het soort die langzaam haar geheimen prijsgeeft, maar heeft in zijn vorm en kracht wel iets van die uit The Godfather. De reden voor die snelle scèneafwisseling gaat schuil in de titel van het boek die zelf in zo’n montage opduikt: je laat met je handen zien hoe er geen ruimte tussen de lichamen overblijft in de singulariteit. En de twee door elkaar geweven verhaallijnen versterken zo de betekenis van het geheel.
In het tweede fragment dat nu online staat, gaan de intensiteit en dramatiek van de twee scènes gelijk op, maar wie wil weten wat ze precies met elkaar te maken hebben, hoe ze elkaar versterken en hoe zo’n opmerking over de singulariteit in het verhaal past, zal dit verrassende boek zelf moeten lezen.
Lees op de site van Terras het tweede fragment of het eerste of de korte inleiding die ik daarbij heb geschreven.
De singulariteit van Balsam Karam verschijnt 4 oktober bij uitgeverij Kievenaar.
