Geen tussentaalvertaling, zo blijkt het. Waar dit over gaat: de Zweedse film Comedy Queen is door mij vertaald voor een filmfestival en door iemand anders voor de bioscoop, vertelde ik in een eerder bericht en aangezien niemand in mijn Scandinavische netwerk ervan wist, rees de vrees dat de film ten prooi was gevallen aan het tussentaalmonster, de slechte wijdverspreide gewoonte om films uit alle andere talen dan het Engels niet rechtstreeks uit die andere taal te vertalen, maar via een Engelse vertaling. Vanwege die gewoonte ontving Netflix onlangs de Vertaalduivel – zie hetzelfde eerdere bericht. Maar nu blijkt die vrees ongegrond. Mij is ter ore gekomen dat het door een vertaler Zweeds is gedaan. Gelukkig maar.
Ondertussen zag ik op televisie dit langskomen:

Dat doet weer het ergste vermoeden. Hier lijkt niet alleen uit het Engels te zijn vertaald, maar ook het Engels te zijn blijven staan.
In de film over de jonge (unga) Astrid Lindgren wordt in deze scène de kiemcel van haar schrijverschap verbeeldt. De jonge, alleenstaande moeder bedenkt en vertelt verhaaltjes voor haar zoontje bij het slapengaan. Volgens de ondertiteling drinken de kinderen in die verhalen soda. Sockerdricka zegt Alba August die de jonge Astrid speelt. Het drankje zal later in veel van haar boeken een rol spelen.
Zo heeft Pippi Langkous in de tuin van Villa Kakelbont een boom staan waaraan sockerdricka groeit. En Emil drinkt op een keer een heleboel flessen achter elkaar leeg waarna hij op zijn kop krijgt omdat hij daar al zijn geld aan uitgeeft, waarop hij zelf boos wordt en uitroept: ‘Als ik geen geld heb, kan ik geen sockerdricka drinken en als ik wel geld heb, mag ik geen sockerdricka drinken. Wanneer moet ik dan in hemelsnaam sockerdricka drinken?’
Tegenwoordig is sockerdricka vaak een 7up-achtige frisdrank. ‘Priklimonade’ staat er in het woordenboek Zweeds-Nederlands van VanDale. ‘Gemberbier, prikkellimonade’ in de oude VanGoor. En dat komt meer in de buurt van wat het een kleine eeuw geleden was toen Astrid Lindgren haar zoontje verhalen vertelde. Het was een mix van water, suiker, citroenschil, gember en gist, waarvoor het Nederlands geen specifieke benaming heeft. In de Nederlandse vertalingen van haar boeken is het bij mijn weten meestal limonade of priklimonade. In Pippi’s tuin staat een limonadeboom.
Priklimonade zonder smaakje wordt heel soms sodawater genoemd, maar in het Engels wordt allerlei ‘prik’, zoals het in mijn kindertijd heette, vaak ‘soda’ genoemd, een alledaagse verkorting van ‘soda pop’. En dat lijkt hier in het Nederlands te zijn blijven staan uit het Engels…
2 reacties op “De duivel en de comedy queen en Astrid Lindgren”
Gazeuse, is het woord dat bij mij opkomt. Al is dat natuurlijk ook weer gedateerd. Maar alles beter dan soda.
Dat is inderdaad ook een mogelijkheid. Dat gedateerde had bij de film misschien nog wel gepast. Die scène speelt rond 1930, schat ik zo.