Uitgeverij De Bezige Bij had mij eerder gevraagd voor de vertaling van de gedichten uit Vera Brittains Testament van de jeugd en achtte mij blijkbaar geschikt om ook In Parenthesis van David Jones te vertalen, maar toen dat verzoek kwam moest ik even slikken. Niet omdat ik het een slecht boek vond, integendeel, maar omdat ik niet veel meer dan negen maanden kreeg om een tekst te vertalen die zelf weer uit allerlei teksten bestond in allerlei registers met een heel scala aan allusies en connotaties.
Maar ik vond het een prachtig, meeslepend boek dat probeerde de lezer te laten gewaarworden wat een soldaat in een loopgraaf in WOI meemaakt, weet, droomt en vreest, en tegelijkertijd wil het laten zien hoe één armzalig individu op één bepaald moment in de tijd verbonden is met heel de geschiedenis die aan hem vooraf is gegaan.
Reden genoeg om op het voorstel van de uitgeverij in te gaan. Aangezien er ook externe sponsorgelden mee gemoeid waren, zou ik niet alleen het boek vertalen, maar ook een site, tussen-tijd.nl, in het leven roepen om Nederlandse en Belgische lezers nader te laten kennismaken met de schrijver van het boek en de vele achtergronden van de tekst die vanwege zijn vele vormen soms wordt aangeduid als één lang gedicht, een lyrische roman, een prozagedicht enz.
In het boek dat in het Nederlands de titel Tussentijd kreeg, volgen we soldaat John Ball en zijn peletongenoten door de waanzinnige wereld van de Eerste Wereldoorlog. Ball is geen zelfportret van de schrijver, maar veel van wat hij meemaakt, is Jones ook zelf overkomen. Ik citeer hier de passage waarin hij voor het eerst direct kennismaakt met het oorlogsgeweld. Zoals Jones zelf zei was dat het moment dat zijn leven in tweeën deelde.
_______
John Ball bleef geduldig staan wachten tot de welbespraaktheid van de sergeant was uitgewoed. De eentonige stroom ging maar door, en brak toen plotsklaps af. Hij keek strak en vragend naar sergeant Snell — wiens ogen vreemd flikkerden, die wegdook door de lage ingang. John Ball had willen volgen, maar stond daar stokstijf alleen op het kleine erf — zijn zinnen een en al paraatheid, zijn lichaam niet bij machte zich te bewegen of te reageren. De precieze toestand van kleine dingen — de exacte vormen van bomen, hoe scheef een emmer stond, de beweging van een strootje, de verdwijnende rechterlaars van sergeant Snell — alle minieme geluidjes, elk afzonderlijk helder hoorbaar, in een roerloosheid die zwanger was van naderend geweld — dat geen oor, geen enkel zintuig oppikt — een stormende doordringing waarvan alles op aarde doordrenkt raakt; met wiskundige, geklokte precisie tot op de millimeter — van berekende snelheid, een vinding van een bekrompen chemicus, een vernietigend speeltje van een walgelijke fysicus.
Hij stond daar alleen op de stenen, met zijn leeggelopen eetblik naast zijn voeten. Uit de werveling, door de lucht knallend kwam het — glanzend, met brons beslagen, Pandoraans; met een allesvullend gieren brak het loeiende stapelende crescendo plotsklaps af. Heel de wereld, de adem ingehouden, één halve seconde, murw geslagen roerloosheid. Toen liet het opgekropte geweld de voltooiing los van alle uitbarstingen; alle plotse openrijtingen en doorklievingen — alle openbarstingen van vuurmonden — alle slechtingen van barrières — alle vernietiging. Salpetrische verwekking — het oplossen en splijten van massieve dingen. In de onthullende nasleep daarvan raapte John Ball zijn eetblik op en haastte zich naar binnen; lijkbleek, ineengedoken wachtte hij in het armzalige stro. Achter batterij E vijftig meter verder op de weg een enorme massa voederbieten, ontworteld, verpulverd, gestold tot chemische aarde, glibberige spatten op de harde planken naar het emplacement. Het plantensap droop als kwijl over het brandschone sluitstuk van kanon no. 3.’
_______
‘Dat Hans Kloos erin geslaagd is het werk in swingend en indringend Nederlands te vertalen is niet minder dan een heroïsche prestatie (…) Dit is een verpletterend boek, in een briljante vertaling.’
Piet Gerbrandy (de Nederlandse Boekengids)
‘De zojuist verschenen knappe Nederlandse vertaling van de lyrische roman is een verheugend voorbeeld.’
de Volkskrant (Hans Bouman)
‘Kloos publiceerde een overweldigende vertaling van David Jones’ lange narratieve Eerste Wereldoorlog-gedicht In Parenthesis (Tussentijd, 2017).
Onno Kosters in Filter, Tijdschrift over vertalen
Ga voor meer fragmenten en informatie over boek en schrijver naar tussen-tijd.nl.