Achter achten?

Ik begon al bijna te zingen toen ik de titel las: I am an island. Zo heet het debuut van de Britse Tamsin Calidas waarvoor ik net een vertaalcontract heb getekend bij Uitgeverij Pluim. De titel draaide in de jukebox in mijn hoofd meteen I Am A Rock af, een van de vele hits van Simon & Garfunkel, met zijn refrein dat lekker uithaalt op dat sleutelwoord: I am a rock / I am an iiiiiiiiiiihiihiiland. Maar het nummer en de zangers komen in het hele boek niet voor, zelfs niet in een kleine verwijzing in het colofon.

I am an island is het autobiografisch relaas van een vrouw die na traumatische gebeurtenissen het drukke leven in de Britse hoofdstad achter zich laat om een beter bestaan op te bouwen op een van de kleine Hebriden, de desolate eilanden voor de noordkust van Schotland. Het is een intrigerend verhaal van een idylle die steeds meer op een nachtmerrie begint te lijken, van integratieproblemen in het eigen land, van ongelooflijke tegenslagen die de meeste mensen op de vlucht zouden doen slaan, van een niet alleen prachtige, maar ook overweldigende natuur, van een vrouw met een innerlijke kracht die ze zelf niet had vermoed.

Fascinerend genoeg voor mij om in te gaan op het verzoek van de uitgeverij dit enthousiast onthaalde boek te vertalen. Een van de problemen die zich nu al aandienen, is de vraag wat ik met de Schotse woorden en uitdrukkingen in het Nederlands moet. In het Engels vormen ze couleur locale, verankeren ze het verhaal en de mensen in de streek en in het landschap. Ik vermoed dat ik daar niet één oplossing voor kan hanteren, maar het van geval tot geval moet bekijken.

Sommige woorden, met name de geografische, zoals ‘loch’ voor een meer, zijn hier bekend genoeg om ze ook in het Nederlands te gebruiken. Maar met spreektaalaanduidingen als ‘wee’ (klein) en ‘lass’ (meisje, meid) kan dat niet zomaar. Of een uitdrukking als ‘at the back of eight’, een typisch Schotse manier om ‘even na achten’ te zeggen. Vertaal je dat zo? Is er een even afwijkende uitdrukking in het Nederlands? Moet je zo’n dialectische eigenheid misschien letterlijk vertalen en er dus een nieuwe uitdrukking van maken in het Nederlands?

Gelukkig hoef ik daar niet nu al een antwoord op te geven. Komend voorjaar kunnen Nederlandse lezers ontdekken hoe ik dit soort zaken heb opgelost. En voor de titel hoef ik deze keer niet iets anders te verzinnen. Die wordt simpelweg Ik ben een eiland.

Ik weet nog niet of Tamsin Calidas daarbij aan Simon & Garfunkel heeft gedacht. De refreinregels lijken wel van toepassing op dit soms steenharde verhaal. Country-zanger Merle Haggard heeft een song geschreven met dezelfde titel als dit boek. En dat nummer begint met deze regel: They say no man is an island. Het origineel daarvan is van de aloude John Donne en is in de Britse Brexit-discussie ook regelmatig opgedoken: No man is an island entire of itself; every man / is a piece of the continent, a part of the main. Het zou me niet verbazen als dat door Calidas’ hoofd spookte toen ze haar titel koos. Die lijkt een ontkenning van Donne’s beroemde regels, maar het boek laat zien dat ze die tegelijk beaamt. Lees het dit voorjaar maar.