Gisteren schoot ik in de lach bij de laatste aflevering van Carnival Row. Die serie speelt zich af in een wereld waarin naast mensen ook allerlei mythische wezens leven zoals saters en elven. De mythische wezens worden nogal gediscrimineerd door de mensen, maar natuurlijk is er een duo dat in de liefde daar dwars tegenin gaat.
Hij, een sater, is zwaar mishandeld waarbij een van zijn hoorns is afgebroken. Zij, een mens, haalt een tijdje later liefdevol een verband van zijn hoofd en dan blijkt de hoorn er weer aan te zitten. Zij pakt zijn hoofd in haar handen, kijkt er nog eens naar, laat het los en zegt: ‘Elke etage is zichtbaar. Het is prachtig.’ Volgens de ondertiteling.
Nu onthult het welgestelde koppel even later een soort straatverlichting in het hofje waar ze wonen, dus ik vermoed dat de vertaler het daarmee in verband heeft gebracht. Dankzij het licht is elke etage nu zichtbaar. Alsof de vrouw dat al heeft gezien en het nu als een vooraankondiging van wat er komen gaat, aan hem vertelt. Maar er is letterlijk iets over het hoofd gezien en daardoor ook misverstaan.
Ligt dat aan de vertaler of de ‘creative supervisor’ die volgens de eindcredits blijkbaar ook verantwoordelijk is voor de ondertiteling? Misschien. Het is wel een beetje vreemde tekst op dat moment al, maar als er ‘Every floor is visible’ in het script heeft gestaan, ook weer niet zo raar.
Ligt het dan aan de zogenaamde scriptor, degene die een film of serie kijkt, afluistert en een script van de gesproken tekst maakt? Misschien, maar wellicht hebben de scriptor en de vertaler met beeldmateriaal moeten werken dat door de producenten met opzet verslechterd is zodat als het uitlekt niemand er iets aan heeft. Zeker bij ondertitelclips van populaire series en films worden kleurbeelden vaak zwartwit, staat er een enorm watermerk door het beeld en is de resolutie zeer laag. Wie een ondertitelclip fullscreen bekijkt, ziet geregeld blokjesbeeld.
Misschien hebben ze niet gezien wat ik als kijker meteen zag. Door de hoorn van de sater liepen nu gouden aderen. Zijn hoorn was aan elkaar gelijmd met een vorm van kintsugi, de Japanse techniek om de breuken in aardewerk juist te accentueren en te repareren met goud. ‘Every flaw is visible’, zegt de vrouw, niet ‘every floor.’ Elke gouden barst en breuk is zichtbaar en juist daarom is het prachtig.
Het is een voorbeeld van hoe de film- en televisiebranche zelf foute vertalingen in de hand werkt. Een goede ondertitelaar heeft goed beeld nodig. Want met slecht beeld is het niet alles goud wat er blinkt. Als er al iets blinkt.
PS En misschien lag het wel niet aan slecht beeld, maar aan het ontbreken van kennis. Wie nog nooit kintsugi heeft gezien of er nog nooit iets over heeft gehoord of gelezen, snapt waarschijnlijk ook niet wat er speelt en waar de vrouw op doelt. Je weet niet wat je ziet als je het niet weet.